Trong bài thi Ngữ văn vào lớp 10, các em học sinh phải thực hiện phần Đọc hiểu với ngữ liệu cho sẵn. Phần này được 4 điểm trong bài thi. Tuy nhiên thực tế còn nhiều học sinh lúng túng, chưa định hướng đúng khi làm các dạng câu hỏi đọc hiểu. Làm thế nào để học sinh đạt điểm tối đa trong phần Đọc hiểu?
Trong khi đó, câu hỏi về thông điệp sẽ được 1 điểm trong bài thi. Trong phần kiểm tra đọc hiểu, câu hỏi về thông điệp lại thường xuất hiện ở vị trí cuối cùng. Bởi đây là câu hỏi giúp đánh giá mức độ hiểu sâu sắc và khả năng cảm nhận của người đọc. Để làm tốt dạng câu hỏi này, học sinh cần biết cách xác định, lý giải và trình bày thông điệp một cách rõ ràng, thuyết phục. Tuy nhiên, không phải lúc nào các em cũng làm được điều đó.
Vì vậy, việc tìm hiểu và rèn luyện kỹ năng trả lời dạng câu hỏi về thông điệp là cần thiết– một kỹ năng rất quan trọng giúp các em không chỉ làm tốt bài đọc hiểu, mà còn biết cách cảm nhận và bày tỏ suy nghĩ của mình trước những điều ý nghĩa trong cuộc sống.
. Có thể khẳng định rằng: dạng câu hỏi “rút ra thông điệp” trong phần Đọc hiểu thơ là một nội dung mang tính vận dụng cao trong đề thi tuyển sinh vào lớp 10. Nó không chỉ đánh giá năng lực đọc hiểu mà còn giúp học sinh thể hiện suy nghĩ, thái độ sống, nhân sinh quan của bản thân.Vì vậy, chuyên đề “Rèn kĩ năng trả lời câu hỏi đọc hiểu thơ trong đề thi vào lớp 10” mang ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy Ngữ văn. Sau khi tổ nhóm tích cực xây dựng nội dung chuyên đề và lựa chọn thực hiện trên khối lớp 9, cô giáo Lê Thanh Dung và các em học sinh lớp 9A5 thực hiện tiết dạy minh họa TIẾT 6: ĐỌC HIỂU NGỮ LIỆU MỚI: THƠ
Tiết dạy minh hoạ đã thể hiện được đầy đủ các ý tưởng mà nhóm chuyên môn đã xây dựng với mục tiêu cơ bản đáp ứng cho đối tượng học sinh lớp đại trà là: Về kiến thức, củng cố cho học sinh các kiến thức cơ bản về thơ, nhận biết được các dạng câu hỏi đọc hiểu thường gặp tron cấu trúc đề thi tuyển sinh vào lớp 10, đặc biệt là dạng câu hỏi về thông điệp. Hướng dẫn học sinh nắm vững các bước làm bài và cách trình bày câu trả lời đối với dạng câu hỏi này. Từ đó, giúp học sinh nhận diện và khắc phục những lỗi thường gặp khi làm bài. Về năng lực, qua tiết học, học sinh phát huy các năng lực chung: tự chủ và tự học, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và các năng lực đặc thù như :Năng lực phân tích đề và nhận dạng yêu cầu, năng lực cảm thụ và diễn đạt cảm xúc trước thơ, năng lực viết đoạn văn thể hiện suy nghĩ, cảm nhận về thông điệp. Về phẩm chất, hình thành thái độ học tập tích cực, chủ động, chăm chỉ. Học sinh biết vận dụng thông điệp nhân văn rút ra từ thơ vào đời sống thực tế.
Quá Quá trình rèn kĩ năng trả lời câu hỏi đọc hiểu thơ (dạng câu hỏi về thông điệp) được thể hiện rất rõ. Trước tiên, trong hoạt động mở đầu, giáo viên tổ chức trò chơi “Ong tìm chữ”, giúp học sinh tìm các yếu tố cơ bản của thơ. Từ trò chơi, giáo viên dẫn dắt vào bài học, tạo tâm thế hứng thú và tinh thần sẵn sàng học tập. Tiếp theo, trong hoạt động củng cố kiến thức, học sinh được làm quen với các dạng câu hỏi đọc hiểu trong đề thi vào 10, đặc biệt là dạng câu hỏi về thông điệp. Giáo viên hướng dẫn học sinh hai dạng câu hỏi chính: Dạng 1: Nêu những thông điệp ý nghĩa và Dạng 2: Nêu thông điệp có ý nghĩa nhất và lí giải vì sao (viết đoạn văn). Giáo viên cung cấp các bước trả lời, nhấn mạnh yêu cầu ngắn gọn, rõ ràng, bám sát ngữ liệu. Đến với hoạt động luyện tập, học sinh làm phiếu học tập với ngữ liệu thơ “Mùa thu cho con” của Nguyễn Hạ Thu Sương. Học sinh được thực hành theo nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn để xác định các thông điệp mà tác giả gửi gắm. Học sinh viết đoạn văn 5 câu hình thức cá nhân nêu thông điệp ý nghĩa nhất và lí giải lí do lựa chọn. Trong qua trình học, giáo viên quan sát, hỗ trợ chữa lỗi kĩ trong bài làm của học sinh. Cuối giờ học, giáo viên chiếu các lỗi sai điển hình trong bài làm của học sinh và cùng các em thảo luận cách khắc phục. Học sinh rút kinh nghiệm cho bản thân và ghi nhớ cách trả lời hiệu quả.
Sau tiết dạy minh hoạ, tổ nhóm chuyên môn cũng đã đánh giá, nhìn nhận các ưu điểm của giờ học như: Học sinh hào hứng tham gia các hoạt động, đặc biệt là phần trò chơi và luyện tập nhóm. Nhiều học sinh đã bước đầu biết xác định thông điệp đúng trọng tâm và diễn đạt rõ ràng trong đoạn văn. Giờ học có tính thực tiễn, bám sát yêu cầu của đề thi vào 10, giúp học sinh tự tin hơn khi làm bài đọc hiểu thơ.
Tổ nhóm cũng thống nhất các giáo viên trong nhóm Ngữ văn áp dụng phần kiến thức về cách trả lời dạng câu hỏi về thông điệp trong tiết dạy. Giáo viên cần tích cực rèn kĩ năng đọc hiểu qua các ngữ liệu thơ khác để học sinh đạt được điểm phần Đọc hiểu tối đa.
Thông qua chuyên đề, học sinh được bồi dưỡng tư duy phản biện, khả năng khái quát, và kĩ năng viết ngắn gọn, súc tích. Chuyên đề còn góp phần giáo dục đạo đức và giá trị sống cho học sinh, khi các em biết rút ra và áp dụng những thông điệp tốt đẹp từ thơ vào cuộc sống hằng ngày
Dưới đây là một số hình ảnh sinh hoạt chuyên môn xây dựng tiết học và một số hình ảnh của tiết dạy minh họa của cô giáo Lê Thanh Dung cùng lớp 9A5.
Tác giả: Đỗ Thị Nga
THCS Trâu Quỳ